بسیاری از افراد مبتلا به ام اس مشکلات تعادل، سرگیجه، احساس بی ثباتی و سبکی سر را تجربه می کنند. این علائم می تواند واقعا توان فرسا باشند و انجام فعالیت های ساده روزانه را دشوار کنند.
ما با فیزیوتراپیست عصبی و تعادلی دیوید هردمن صحبت کردیم تا در مورد استراتژیهای موثری که معمولاً برای کمک به بهبود مشکلات سرگیجه و تعادل استفاده میشوند، اطلاعاتی کسب کنیم.
سوالات شما پاسخ داده شد.
حفظ یک تعادل خوب شامل چه چیزی می شود؟
دیوید می گوید: ما از بسیاری از سیستمهای حسی مختلف برای تعادل و جهتیابیمان استفاده میکنیم. ما از تعادل گوش داخلیمان که حرکت سر ما را احساس می کند استفاده می کنیم. همچنین از شنوایی و بیناییمان و حسی که از ماهیچهها و مفاصلی میآیند که به ما میگوید اندامهای ما در چه وضعیتی قرار دارند استفاده میکنیم. مغز تمام این حواس مختلف را یکپارچه میکند و به ما کمک میکند که سرپا، با تعادل و آگاه بمانیم.
چه چیزی باعث مشکلات تعادلی در افراد مبتلا به ام اس میشود؟ چه مشکلی هست؟
دیوید میگوید: اختلال در هر یک از آن حواس مختلف میتواند منجر به احساس سرگیجه یا بیثباتی شود، بنابراین موارد زیادی وجود دارد که میتواند باعث آن شود.
یکی از علل شایع سرگیجه، وضعیتی در سیستم تعادلی است (مکانیسمهای تعادل گوش داخلی). این ارتباطات از طریق گوش داخلی تا بخش پایینی مغز و همچنین تا بخش بالایی مغز، جایی که سرگیجه درک میشود، گسترده هستند. وضعیت دمیلینه میتواند بر این مسیرها تأثیر بگذارد و باعث سرگیجه شود.
ما همچنین می دانیم که افراد مبتلا به اماس مستعد ابتلا به نوعی سرگیجه به نام سرگیجه موضعی حملهای خوشخیم یا BPPV هستند. زمانیکه در رختخواب دراز میکشید، غلت میزنید یا در این نوع حالتها سرتان را بالا میبرید، علائم سرگیجه ایجاد میشود. سرگیجه معمولاً فقط برای مدت کوتاهی طول میکشد و به دلیل مشکلی در گوش داخلی ایجاد میشود.
اگر به دلیل سرگیجه و مشکلات تعادلی به فیزیوتراپی مراجعه کردید، آیا معمولاً آزمایشی انجام میدهید؟ مردم چه انتظاری میتوانند داشته باشند؟
دیوید میگوید: معمولاً یک فیزیوتراپیست از شما سؤالات مختلفی میپرسد تا ویژگیهای سرگیجه مشخص شود- برای مثال، چه زمانی ممکن است بروز کند، چه نوع حرکاتی باعث آن میشود و چه مدت طول میکشد.
سپس آنها معمولاً آزمایشی را انجام میدهند که شامل نگاه کردن به حرکات چشم و عکسالعملهای خاص سر و چشم است. یک نوع آزمایش خاص برای سرگیجه موضعی وجود دارد که در آن، شما روی تخت دراز میکشید و میبینند که آیا علائمتان دوباره شروع میشود یا خیر. آنها همچنین ممکن است به تعادل و راه رفتن شما نگاه کنند.
پس از این آزمایشها، آنها تشخیص میدهند که آیا میتوان تمرینی داد که به شما کمک کند یا نیاز به بررسی بیشتر است.
یک فیزیوتراپیست برای درمان مشکلات تعادلی چه پیشنهادی میدهد؟
دیوید می گوید: ورزش یک درمان کلیدی برای سرگیجه و مشکلات تعادلی است. یکی از این روشها توانبخشی دهلیزی یا توانبخشی وستیبولار نام دارد. اساسا این روش درمان مبتنی بر ورزش است که شامل حرکات مختلف چشم، سر و بدن میباشد. توانبخشی دهلیزی از طریق ایجاد سرگیجه به میزان کنترل شده، باعث میشود که مغز قادر به اصلاح و مدیریت این سرگیجه شود. با انجام مکرر این تمرینات درمانی، مغز به تدریج در برابر محرکهای ایجاد کنندهی سرگیجه کمتر حساس میشود.
آیا دارویی وجود دارد که بتواند کمک کند؟
دیوید می گوید: به طور کلی ما از تجویز دارو برای درمان مشکلات تعادلی پرهیز میکنیم چون معمولاً مؤثر نیست و مصرف دارو برای مدت طولانی گاهی اوقات میتواند مشکلات بیثباتی و تعادل را بدتر کند. داروهایی که سیستم دهلیزی را سرکوب میکنند، در واقع میتوانند بهبود را به تأخیر بیندازند و بر بخشهایی از مغز که نیاز داریم بهطور طبیعی بهبود یابند میتوانند تأثیر بگذارند. معمولاً ما استفاده طولانی مدت از دارو را پیشنهاد نمیکنیم، اگرچه تحت شرایط خاصی، میتوانند مفید باشند. اگر در مورد دارو نگران هستید، بهتر است با پزشکتان صحبت کنید.
آیا ورزش دیگری وجود دارد که بتواند مشکلات تعادل را بهبود بخشد؟
دیوید می گوید: بله، بهغیر از توانبخشی دهلیزی، هر نوع ورزشی که شامل چرخش یا حرکت سر یا تمام بدن باشد. ورزشهای راکتی میتواند مفید باشند. همچنین شواهدی در مورد تای چی به دلیل تمرکز آن بر تعادل و وضعیت بدن وجود دارد. هر نوع که از آن لذت میبرید میتواند مفید باشد، اما باید تعادل شما را به چالش بکشد. برای پیشرفت شما باید سخت باشد.
اگر مشکلات تعادلی به دلیل ضایعهای روی ساقه مغز باشد، آیا هنوز هم میتوان این مشکل را با فیزیوتراپی درمان کرد؟
دیوید میگوید: ساقه مغز ساختار پیچیده ای است. بستگی به این دارد که چه بخشی از ساقه مغز تحت تأثیر قرار گرفته و چگونه ممکن است بروز کند. به عنوان مثال، برخی از اختلالات حرکتی چشم وجود دارد که معمولاً به ورزش پاسخ نمیدهند. با این وجود، در بزرگترین مطالعهای که تا به امروز تکمیل شده است، آنها توانبخشی دهلیزی را در افراد مبتلا به اماس بررسی کردند و نتایج افرادی که ضایعه روی مغز داشتند و افرادی که نداشتند را مقایسه کردند. آنها مزایای مشابهی را در هر دو گروه درمانی یافتند. این نتایج نشان میدهد که حتی بیمارانی که ضایعه در ساقه مغزشان داشتند نیز میتوانند از توانبخشی دهلیزی و فیزیوتراپی برای مدیریت مشکلات سرگیجهشان بهرهمند شوند.
اگر میتوانستید به فردی که مرتباً سرگیجه دارد سه نکته کاربردی بگویید، آنها چه بودند؟
- دیوید میگوید: کمک درست بگیرید و سعی کنید به یک متخصص سیستم تعادلی دهلیزی مراجعه کنید. که میتواند یک پرستار یا فیزیوتراپیست یا گاهی شنواییسنج باشد. این که سرگیجه قابل درمان نیست اغلب یک باور اشتباه است. در واقع اکثریت قریب به اتفاق علل سرگیجه را میتوان توسط متخصصان آموزش دیده درمان کرد.
- سعی کنید از حرکاتی که باعث سرگیجه میشود اجتناب نکنید! این بسیار طبیعی است که اگر عاملی باعث سرگیجه شما شود، سعی میکنید از آن اجتناب کنید، اما در واقع به وجود آمدن آن سرگیجه، حتی در مدت کوتاه، می تواند به بهبودی مغز کمک کند و به مرور پاسخ به سرگیجه را کاهش دهد.
- ورزش بی خطر است، حتی اگر کمی سرگیجه ایجاد کند. هنگامی که میخواهید ورزش کنید، مهم است که با تمرینهای بسیار ساده و آسان شروع کنید، سپس به تدریج سختترش کنید تا بیشتر و بیشتر آن را تحمل کنید.
دیوید هردمن، فیزیوتراپیست ارشد عصب شناسی و وستیبولار در بیمارستان سنت جورج و پژوهشگر NIHR در کینگز کالج لندن است.