تحقیقی دقیق و نوآورانه که به تازگی در مجله‌ی معتبر PNAS منتشر شده، شواهدی قوی مبنی بر اینکه برخی باکتری‌های خاص در روده انسان می‌توانند در شروع بیماری ام‌اس نقش فعالی ایفا کنند، ارائه می‌دهد. این یافته‌ها می‌توانند دریچه‌ای نو به سوی درک علل این بیماری و یافتن درمان‌های تازه بگشایند.
تحقیق انجام شده به شرح زیر بوده:
برای کاهش عوامل مداخله‌گر و افزایش دقت پژوهش، محققان از طراحی منحصر‌به‌فردی استفاده کردند:
در این پژوهش، ۸۱ جفت دوقلوی همسان مورد بررسی قرار گرفتند که یکی از آن‌ها به ام‌اس مبتلا بود و دیگری سالم بوده. با توجه به اینکه دوقلوهای همسان ژن‌های یکسانی دارند و در محیطی مشابه رشد کرده‌اند، تفاوت‌های میان آن‌ها نمی‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا محیطی رایج باشد؛ به همین دلیل، پژوهشگران این تفاوت‌ها را عمدتاً به اختلاف در ترکیب میکروبیوم روده نسبت داده‌اند.
نقش باکتری‌ها در بروز بیماری:
تحلیل دقیق ترکیب میکروبی روده‌ی این دوقلوها نشان داد که بیش از ۵۰ گونه باکتریایی در افراد مبتلا به ام‌اس فراوانی بیشتری دارند که در میان آن‌ها، دو گونه باکتریایی بيشتر مورد توجه قرار گرفتند:
• Eisenbergiella tayi
• گونه‌ای خاص از Lachnoclostridium
در بسیاری از موارد، دوقلویی که دارای این باکتری‌ها بود، همان فردی بود که به ام‌اس مبتلا شده بود. این هم زمانی، گمان نقش مستقیم این باکتری‌ها در بروز بیماری را تقویت می‌کند.
برای بررسی رابطه علت و معلولی، پژوهشگران میکروبیوم روده‌ی بیماران مبتلا را به موش‌های فاقد میکروبیوم منتقل کردند. این موش‌ها به‌طور کامل عاری از هرگونه باکتری هستند و شرایطی کنترل شده برای بررسی اثر میکروبیوم فراهم می‌کنند.
نتایج بسیار جالب‌توجه بود:
• موش‌هایی که میکروبیوم بیماران را دریافت کرده بودند، با احتمال بیشتری دچار بیماری مشابه ام‌اس (EAE) شدند.
• این اثر در موش‌های ماده شدیدتر بود؛ نکته‌ای که با شیوع بالاتر ام‌اس در زنان نیز هم راستا است.
تحلیل عمیق‌تر نشان داد که حضور E. tayi و Lachnoclostridium در روده موش‌ها به شکل مشخصی با شدت بیماری هم بستگی داشت. به بیان ساده، این دو باکتری می‌توانند باعث موارد زیر شوند:
- فعال‌سازی پاسخ‌های التهابی در سیستم عصبی
- برهم زدن تعادل سلول‌های ایمنی مانند Th17
- تضعیف سد خونی-مغزی و تسهیل ورود عوامل التهاب‌زا به مغز
نکته مهم برای برداشت نتیجه
اگرچه این مطالعه هنوز در مرحله‌ی آزمایش‌های حیوانی قرار دارد و نمی‌توان نتایج آن را به‌طور قطعی به انسان تعمیم داد، اما برای نخستین بار شواهدی تجربی از نقش مستقیم برخی باکتری‌ها در آغاز ام‌اس ارائه می‌دهد.
پیش‌تر نیز مطالعات زیادی به تغییرات میکروبی بیماران ام‌اس اشاره کرده بودند، اما این تحقیق با طراحی قوی و آزمون تجربی در مدل حیوانی، گامی مهم در جهت اثبات رابطه علت و معلولی برداشته است.
نتیجه‌گیری کلی
با پیشرفت بیشتر این پژوهش‌ها، ممکن است در آینده بتوان ام‌اس را نه‌تنها با داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی، بلکه با دست‌کاری هدفمند میکروبیوم روده کنترل کرد. این رویکرد می‌تواند به شناسایی نشانگرهای زیستی تازه و درمان‌هایی مبتنی بر میکروبیوم منجر شود.
