عفونت‌های ادراری از شایع‌ترین مشکلات سلامت در زنان هستند و بسیاری از افراد تصور می‌کنند علت اصلی آن فقط رابطه جنسی است. با اینکه فعالیت جنسی می‌تواند ورود باکتری‌های عامل عفونت ادراری به مجرای ادراری را آسان‌تر کند، اما عوامل دیگری نیز نقش مهمی دارند. در واقع، تغییرات هورمونی دوران پیش یائسگی و یائسگی یکی از مهم‌ترین دلایل بروز و تکرار این عفونت‌هاست.
شیوع عفونت ادراری در زنان
مطالعات نشان می‌دهد که 50 تا 60 درصد زنان حداقل یک بار در طول زندگی خود به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. شیوع این عفونت‌ها با افزایش سن بیشتر می‌شود و میزان بازگشت یا عود آن نیز افزایش می‌یابد:
• در زنان پیش یائسه، حدود 19 تا 36 درصد موارد بازگشت عفونت گزارش شده است.
• پس از یائسگی، این میزان به 55 درصد می‌رسد.
این افزایش عمدتاً به دلیل سندروم تناسلی-ادراری یائسگی (GSM) است؛ مجموعه‌ای از تغییرات در ناحیه تناسلی و ادراری که شامل خشکی واژن، درد در رابطه جنسی و تکرر یا فوریت ادرار می‌شود. تا 70 درصد زنان در دوران یائسگی با این سندروم مواجه می‌شوند، اما به دلیل تابو بودن علائم، اغلب تشخیص داده نمی‌شوند و درمان نمی‌گیرند.
چرا عفونت ادراری در پیش یائسگی و یائسگی شایع‌تر است؟
1. کاهش استروژن
استروژن هورمونی است که سلامت واژن و ناحیه تناسلی را حفظ می‌کند، بافت‌ها را ضخیم، مرطوب و کشسان نگه می‌دارد. کاهش استروژن باعث خشکی واژن و نازک شدن بافت‌ها می‌شود. این تغییرات می‌توانند:
- باعث درد هنگام ادرار یا احساس فوریت در دفع ادرار شوند.
- سد محافظتی دور مجاری ادراری را ضعیف کرده و ورود باکتری‌ها را آسان‌تر کنند.
2. کاهش باکتری‌های مفید
استروژن به رشد باکتری‌های مفید واژن مثل لاکتوباسیل‌ها کمک می‌کند. کاهش استروژن باعث کاهش این باکتری‌ها می‌شود، pH واژن تغییر می‌کند و رشد باکتری‌های مضر آسان‌تر می‌شود. این شرایط احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهد.
3. تغییر در عضلات کف لگن
افت استروژن همچنین جریان خون به عضلات کف لگن را کاهش می‌دهد و این عضلات که با افزایش سن یا زایمان ضعیف شده‌اند، کمتر قادر به کنترل ادرار هستند. در نتیجه، ادرار ممکن است به طور کامل تخلیه نشود یا نشت پیدا کند، که محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند.
علائم عفونت ادراری
عفونت ادراری می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- سوزش یا درد هنگام ادرار
- تکرر یا فوریت ادرار
- تغییر رنگ یا بوی ادرار
- درد در ناحیه کمر یا لگن
- در موارد شدید، تب و لرز
این عفونت‌ها علاوه بر ناراحتی، می‌توانند علائم بیماری‌های زمینه‌ای مثل ام‌اس را نیز موقتاً تشدید کنند.
پیشگیری و مدیریت عفونت ادراری
راهکارهای موثر شامل موارد زیر هستند:
- مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب فراوان ادرار را رقیق کرده و رشد باکتری‌ها را کاهش می‌دهد.
- تخلیه منظم مثانه: نگه داشتن طولانی مدت ادرار محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند.
- رعایت بهداشت فردی: شست و شوی صحیح و خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی اهمیت دارد.
- استفاده صحیح از سوند در صورت نیاز: برای بیمارانی که نیاز به سوند دارند، استفاده کوتاه مدت و بهداشتی مهم است.
- درمان هورمونی موضعی: کرم، شیاف یا حلقه واژینال حاوی استروژن می‌تواند با بازگرداندن ضخامت و رطوبت واژن، خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهد.
- فیزیوتراپی کف لگن: تقویت این عضلات به کنترل بهتر ادرار و کاهش احتمال عفونت کمک می‌کند.
درمان عفونت ادراری
درمان اصلی آنتی بیوتیک‌ها هستند. برای پیشگیری از عود، پزشکان ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهند:
- آنتی بیوتیک‌های با دوز پایین طولانی مدت
- درمان پیشگیرانه بعد از رابطه جنسی
- درمان مشکلات زمینه‌ای مثل سنگ کلیه یا احتباس ادرار
در زنان یائسه، استروژن موضعی واژینال یکی از موثرترین روش‌هاست و تحقیقات نشان می‌دهد که می‌تواند دفعات عفونت ادراری را بیش از 50 درصد کاهش دهد.
