بسیاری از زنان مبتلا به ام‌اس تجربه تشدید علائمشان درست در روزهای قبل از قاعدگی یا هنگام شروع خونریزی را دارند. این موضوع سال‌هاست مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و مطالعات علمی نشان داده‌اند که تغییرات هورمونی و دمایی بدن در این زمان می‌تواند دلیل اصلی این بدتر شدن علائم باشد.
تغییرات هورمونی و تأثیر آن بر ام‌اس
چرخه قاعدگی با نوسانات هورمون‌های استروژن و پروژسترون همراه است. درست پیش از شروع قاعدگی، سطح هر دو هورمون به پایینترین میزان می‌رسد. کاهش این هورمون‌ها نه‌تنها بر خلق و خو و انرژی زنان اثر می‌گذارد، بلکه روی سیستم ایمنی و پیام رسانی عصبی هم تأثیر دارد. در افراد مبتلا به ام‌اس، این افت هورمونی می‌تواند منجر به تشدید علائمی مثل:
- خستگی شدید
- ضعف عضلانی
- مشکلات تعادل و هماهنگی
- حساسیت بیشتر به درد
- افزایش احساس افسردگی یا اضطراب
در برخی مطالعات، زنانی که از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کردند، کمتر دچار تشدید علائم در دوران قاعدگی شدند. (به نظر می‌رسد ثابت نگه داشتن سطح هورمون‌ها، اثر محافظتی دارد.)
نقش افزایش دمای بدن (پدیده اوتهوف)
یک پدیده شناخته شده در ام‌اس، به نام اوتهوف، توضیح می‌دهد که چرا علائم در زمان‌های خاصی بدتر می‌شوند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن حتی به طور خفیف افزایش پیدا کند.
در دوران قاعدگی، تغییرات هورمونی باعث افزایش خفیف دمای بدن می‌شوند. همین افزایش جزئی می‌تواند علائم عصبی را موقتاً تشدید کند، بدون آنکه نشانه‌ای از عود واقعی بیماری باشد.
آمار و یافته‌های علمی
- در یک مطالعه، حدود 43 درصد از زنان مبتلا به ام‌اس گزارش کردند که درست پیش از قاعدگی یا در ابتدای آن، علائمشان بدتر می‌شود.
- مطالعه‌ای دیگر روی 56 زن نشان داد که 42 درصد از عودهای بیماری در دوران پیش قاعدگی آغاز شده‌اند.
- مرورهای بالینی و گزارش بیماران نشان می‌دهد علائمی مثل خستگی، افسردگی، مشکلات تعادل و ضعف عضلات بیشترین شدت را در این دوره پیدا می‌کنند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که دوره قاعدگی می‌تواند زمان حساسی برای زنان مبتلا به ام‌اس باشد و لازم است در مدیریت بیماری به آن توجه شود.
مدیریت علائم در این دوره
چند راهکار که بر اساس تجربه بیماران و توصیه متخصصان مطرح شده عبارت‌اند از:
- پیگیری دقیق علائم و ثبت تغییرات در تقویم قاعدگی
- مشورت با پزشک درباره امکان استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا تنظیم هورمونی
- خنک نگه داشتن بدن برای پیشگیری از پدیده اوتهوف (مثلاً استفاده از دوش خنک یا نوشیدنی‌های سرد)
- توجه به استراحت کافی و خواب منظم در این روزها
- مدیریت استرس و استفاده از روش‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا یوگا
منبع
