مدت زمان تقریبی مطالعه این مطلب: 10 دقیقه

بسیاری از افراد مبتلا به ام‌اس مشکلات یبوست را تجربه می‌کنند. رویکردهای بسیاری برای مدیریت یبوست وجود دارد.تغییر رژیم غذایی و ورزش می‌تواند کمک کننده باشد.

یبوست چیست؟

یبوست به این صورت است که کمتر از سه بار در هفته احساس دفع می‌کنید. این امر می‌تواند با نفخ شکم و ناراحتی، خستگی و از دست دادن اشتها همراه باشد.

چه چیزی باعث یبوست می‌شود؟

به طور کلی مشخص نیست که چگونه و چرا یبوست در ام‌اس‌ رخ می‌دهد، اما تعدادی از عواملی که ممکن است در آن دخیل باشند را اشاره خواهیم کرد.

• کندی روده؛ که در برخی از افراد مبتلا به ام‌اس رخ می‌دهد و در آن مواد زائد با سرعت پایین از روده بزرگ عبور می‌کنند. از آنجایی که یکی از وظایف کولون بازجذب آب است، هر چه مدت زمان بیشتری طول بکشد تا مواد زائد از روده بزرگ عبور کنند، مدفوع سفت و کوچکتر می‌شود.

• کاهش حس در مجرای پشتی (رکتوم)؛ می‌تواند منجر به از دست دادن آگاهی در مورد نیاز به تخلیه روده شود، به طوری که مدفوع برای مدت طولانی تری در روده باقی بماند. این امر می‌تواند یبوست را بدتر کند و به طور بالقوه منجر به بی اختیاری شود و مایع شل و اسهال مانند از اطراف قسمت سفت مدفوع عبور می‌کند.

• ضعف یا عدم هماهنگی عضلات مقعد؛ ضعف عضلات کف لگن و مشکل در مسیر روده که ممکن است به دلیل فشار زیاد در توالت، در هنگام زایمان یا به دلیل بلند کردن اجسام سنگین باشد.

چه تعداد از افراد یبوست را تجربه می‌کنند؟

برای افراد مبتلا به ام‌اس مطالعات نشان داده است که از هر ده نفر هفت نفر یبوست را تجربه می‌کنند. یبوست نیز در جمعیت عمومی شایع است و تخمین زده می‌شود که از هر ده نفر یک تا دو نفر به این بیماری مبتلا هستند و با افزایش سن افراد این میزان افزایش می‌یابد.

اگر یبوست دارید چه کار باید انجام دهید؟

هدف از مدیریت یبوست، دفع مدفوع هایی است که خیلی سفت یا نرم نباشند و به شما این امکان را بدهد که روده‌ی خود را راحت و به طور منظم تخلیه کنید. برخی از نکات برای بهبود یبوست عبارتند از:

• تغذیه منظم
  تغذیه منظم، محرک خوبی برای روده است. فعال ترین زمان برای رفلکس که به تخلیه روده کمک می‌کند حدود نیم ساعت بعد از غذا است بخصوص پس از صبحانه است. حذف وعده های غذایی، به خصوص صبحانه، می‌تواند منجر به کندی یا نامنظم شدن کار روده شود.
  
• مصرف فیبر کافی
  مصرف فیبر کافی در رژیم غذایی می‌تواند تاثیر مثبتی در یبوست داشته باشد و حتی نیاز به داروهای ضد یبوست مانند ملین ها را کاهش دهد. اکثر بزرگسالان در جمعیت عمومی به اندازه کافی غذای حاوی فیبر نمی‌خورند. مقدار توصیه شده روزانه 30 گرم است.
  مقادیر کافی فیبر در رژیم غذایی برای حفظ حجم و نرمی مدفوع ضروری است. دو نوع فیبر وجود دارد؛ محلول که در میوه‌ها، آجیل و سبزیجات یافت می‌شود، و غیر محلول به شکل گندم یا غلات است. فیبر محلول در آب حل می‌شود و وقتی به معده شما می‌رسد به ماده ای ژل مانند تبدیل می‌شود. از طرف دیگر فیبر نامحلول حل نمی‌شود و تا حد زیادی همانطور که از سیستم گوارش شما عبور می‌کند بدون تغییر باقی می‌ماند.
  

• مصرف فیبر، روزانه به صورت پنج وعده در میوه و سبزیجات، همراه با یک یا دو وعده از غذاهای سبوس دار،توصیه می‌شود که می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند. میوه و سبزیجات می‌تواند به صورت تازه، منجمد، کنسرو شده یا خشک شده باشند. همچنین می‌توان فیبر موجود در رژیم غذایی خود را با افزودن یک قاشق غذاخوری دانه کتان یا بذر کتان به غذای خود افزایش داد. برای افرادی که یبوست دارند، فیبر نامحلول بیش از حد (گندم یا غلات) می‌تواند سرعت روده را افزایش دهد، بنابراین هنگام افزودن مصرف فیبر، می‌توان ابتدا فیبر محلول (میوه ها و سبزیجات) را افزایش داد و سپس فیبر نامحلول را کمی افزایش داد.
  هر فیبر باید به تدریج افزایش یابد تا از نفخ شکم جلوگیری شود و در کنار آن مایعات نیز باید مصرف شود.

• نوشیدن مایعات کافی
  برخی از افراد مبتلا به ام اس با کاهش مصرف میزان مایعات، سعی می‌کنند مشکلات مثانه‌شان را مدیریت کنند، اما برای جبران آن، بدن سعی می کند تا حد ممکن آب را از مواد دفعی که منجر به سفت شدن مدفوع می شود، بازجذب کند.
  نوشیدن حداقل 1.5 لیتر مایعات در روز یا حدود 6 تا 8 لیوان پر آب پیشنهاد می‌شود. ادرار باید رنگ پریده باشد. اگر زرد تیره‌تر از این باشد، می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی بدن باشد.

• برخی غذاها و نوشیدنی ها وجود دارند که می توانند فعالیت روده را بیش از حد تحریک کنند یا مایعات اضافی را به روده بزرگ بکشانند. که شامل:
  – الکل
  – نوشیدنی های حاوی کافئین از جمله چای، قهوه، نوشابه، شکلات داغ
  – آلو و انجیر
  – غذاهای حاوی شیرین کننده سوربیتول احتمال یبوست را افزایش می دهند.
  نوشیدن آب بسیار و قطع چای و قهوه تأثیر بسیار مفیدی دارد.

• ورزش منظم
  تصور می‌شود که ورزش کردن امر بسیار مهمی است زیرا به افزایش انقباضات ماهیچه‌ای در روده کمک می‌کند، باعث انتقال مواد زائد در روده و بهبود توانایی برای تخلیه روده‌ها می‌شود.
  
  کاهش تحرک و ورزش نکردن می‌تواند منجر به ضعیف‌تر شدن عضلات و درنتیجه منجر به یبوست می‌شود. تحرک داشتن و حفظ یک رژیم ورزشی که برای شما مفید باشد حائز اهمیت است.
  اگر در نظر دارید یک رژیم ورزشی جدید را در نظر بگیرید، بهتر است با یک فیزیوتراپیست صحبت کنید زیرا آنها می‌توانند تمریناتی که مناسب شما و در توان شما هستند را توصیه کنند.
  لازم نیست ورزش خاصی باشد حتی یک پیاده‌روی ساده هم بسیار مفید است.
  هنگام نشستن روی توالت، وضعیت بدنتان درست باشد.

وضعیت طبیعی بدن انسان برای باز شدن روده، به صورت شکل رو به رو است.

زانوها بالاتر از باسن.
به جلو خم شوید.
آرنج ها را روی زانو قرار دهید.
ستون فقرات را صاف کنید.
در حالی که روی توالت نشسته اید، زانوهای خود را بالا بیاورید تا بالاتر از باسن شما قرار گیرند (می توانید از زیرپایی یا چیزی مشابه استفاده کنید). پاهای خود را صاف روی زیرپایی و پشت خود را صاف نگه دارید. در صورت امکان به جلو خم شوید و آرنج خود را روی زانوها قرار دهید. سپس با مهار عضلات شکم می توانید به حرکت مدفوع کمک کنید.

برای دفع مدفوع، عجله نکنید و از توالتی استفاده کنید که در آن احساس راحتی و آرامش می‌کنید. برای دفع مدفوع فشار نیاورید.
می‌توانید در زمانی که در توالت هستید با خودتان کتاب به همراه داشته باشید.

اگر بعد از ده دقیقه اتفاقی نیفتاد، صبر کنید و بعد از وعده غذایی بعدی یا روز بعد دوباره امتحان کنید. ایجاد یک برنامه روتین برای تخلیه روده در زمان منظمی که مناسب شما باشد در مدیریت یبوست مهم است.

بررسی داروهای مصرفی شما

این احتمال وجود دارد که داروهایی که مصرف می‌کنید به صورت یک عارضه جانبی باعث ایجاد یبوست شوند. داروهای مربوط به مشکلات مثانه، اسپاسم و افسردگی و همچنین مکمل های آهن و آنتی اسیدها می‌توانند این اثر را داشته باشند. بنابراین مهم است که هر یک از این موارد را شناسایی کنید و در صورت امکان با پزشکتان برای جایگزین‌ کردن داروی مناسب اقدام کنید.

ماساژ شکم را امتحان کنید

ماساژ شکم قبل یا در حین دفع مدفوع می‌تواند به تحریک حرکت مدفوع از طریق روده کمک کند.
ماساژ شکم شامل مالش شکم با استفاده از کف دست، یا مشت دست به صورت آرام سمت راست شکم، در سطح ناف و پایین سمت چپ شکم است. ماساژ بهتر است در حالت نیمه خوابیده به مدت تقریباً ده دقیقه انجام شود. استفاده منظم از تکنیک ماساژ شکم در حالی که به پشت دراز کشیده اید نیز می تواند مفید باشد.

یبوست چگونه درمان می شود؟

ملین ها
بسیاری از ملین‌های رایج بدون نسخه، فقط برای استفاده کوتاه‌مدت مجوز دارند و در صورت مصرف طولانی‌مدت، اثربخشی آن‌ها کاهش می‌یابد. آنها معمولاً به صورت خوراکی یا به صورت قرص یا پودر که با آب مخلوط می‌شود مصرف می‌شوند.
ملین‌های حجیم‌ساز مانند فیبر رژیمی عمل می‌کنند و حجم مدفوع را افزایش می‌دهند. در زمانی که نتوان فیبر غذایی را افزایش داد، مفید هستند.
ملین های اسمزی با کشیدن آب از دیواره روده برای صاف کردن مدفوع و دفع راحت تر آن، مدفوع را نرم تر می‌کنند.

نرم کننده های مدفوع با افزایش مایع مدفوع، آن را نرم می‌کنند و دفع آنها را آسان تر می‌کنند ملین های محرک باعث می‌شوند که عضلات روده بزرگ بیشتر و با نیروی بیشتری منقبض شوند. هنگامی که روده بزرگ منقبض می‌شود، محتویات روده را به طور موثرتری حرکت می‌دهد. ملین های محرک 8 تا 12 ساعت طول می‌کشد تا اثر کنند. اگر برای رفتن به توالت نیاز به محرک دارید، برنامه ریزی زمان مناسب برای استفاده از ملین های محرک مهم است. سنا و بیزاکودیل هر دو ملین محرک هستند.

محرک های رکتوم
این شیاف ها و تنقیه ها، برای روان کردن مدفوع به منظور راحت تر شدن دفع یا تحریک تخلیه روده استفاده می‌شود.
آبیاری از طریق مقعد
آبیاری مقعدی که به عنوان آبیاری رکتال نیز شناخته می‌شود، شامل وارد کردن آب گرم به داخل روده از طریق مقعد با استفاده از یک کاتتر یا مخروط در زمان نشستن روی توالت، است. آب به شستن مدفوع از روده کمک می‌کند و ماهیچه های روده را تحریک می‌کند تا منقبض شوند و مدفوع را بیرون کنند.
تمام گزینه های درمانی ذکر شده در بالا می‌توانند به عنوان بخشی از روال مدیریت روده شما استفاده شوند که به شما کمک می کند روده خود را به طور منظم فعال کنید تا از یبوست جلوگیری شود.

منابع

Multidisciplinary Association of Spinal Cord Injury Professionals. Guidelines for management of neurogenic bowel dysfunction in individuals with central neurological conditions. London: MASCIP; 2012.

Coggrave M, et al. Management of faecal incontinence and constipation in adults with central neurological diseases. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 1. Art. No.: CD002115.

McClurg D, et al. What is the best way to manage neurogenic bowel dysfunction?
BMJ 2016;354:i3931. Summary

Cotterill N, et al. Neurogenic bowel dysfunction: clinical management recommendations of the Neurologic Incontinence Committee of the Fifth International Consultation on Incontinence 2013. Neurourology and Urodynamics 2018;37:46–53.