گاباپنتین دارویی است که در ابتدا برای درمان صرع ساخته شد، اما امروزه بیشتر به عنوان دارویی برای درمان دردهای عصبی (نوروپاتیک)، برخی اختلالات اضطرابی، و گاهی اسپاسم عضلانی تجویز می‌شود. اما در سال‌های اخیر، پژوهش‌های تازه‌ای نشان داده‌اند که گاباپنتین ممکن است در برخی مشکلات گوارشی نیز اثراتی مفید داشته باشد، به ویژه در مواردی که منشأ درد یا اختلال عملکرد، عصبی یا مرکزی باشد.
1. گاباپنتین و دیس‌پپسی عملکردی
دیس‌پپسی عملکردی یک مشکل شایع گوارشی است که بدون علت ساختاری مشخص، باعث احساس درد یا ناراحتی در بالای شکم، زود سیر شدن، تهوع یا نفخ می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که یکی از دلایل این بیماری، وجود حساسیت بیش از حد در مسیرهای عصبی دستگاه گوارش است، به طوری که تحریکات طبیعی مثل پر شدن معده باعث درد یا تهوع غیرطبیعی می‌شود.
مطالعه‌ای در ایران روی 126 بیمار با دیس‌پپسی مقاوم به درمان‌های رایج نشان داد که افزودن گاباپنتین به درمان معمول (مثل امپرازول) باعث کاهش قابل توجه علائم شد. نمره کلی شدت علائم گوارشی در گروه گاباپنتین به طور معنی داری پایین‌تر از گروه کنترل بود.
همچنین در مطالعه‌ای دیگر در بیمارستان ماساچوست، بیش از 50% از بیماران مبتلا به دیس‌پپسی که گاباپنتین دریافت کردند، کاهش قابل توجهی در شدت درد شکمی، تهوع و احساس پری بعد از غذا را گزارش کردند.
2. گاباپنتین و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک‌پذیر یکی از شایع‌ترین اختلالات مزمن گوارشی است که معمولاً با درد شکم، نفخ، اسهال یا یبوست همراه است. بررسی‌ها نشان داده که در بسیاری از بیماران IBS، مغز و سیستم عصبی، به محرک‌های طبیعی داخل روده واکنش بیش از حد نشان می‌دهند.
مطالعه‌ای در بیماران مبتلا به IBS همراه با علائم اسهال، نشان داد که گاباپنتین می‌تواند آستانه‌ی تحمل فشار در رکتوم را افزایش دهد، یعنی فرد تحمل بیشتری نسبت به حرکات طبیعی روده پیدا می‌کند و درد کمتری حس می‌کند. این یافته نشان می‌دهد که گاباپنتین با کاهش تحریک‌پذیری مسیرهای عصبی، می‌تواند در مدیریت برخی علائم IBS کمک کننده باشد.
3. گاباپنتین در بیماران نوروژنیک مانند ام‌اس
بیماران مبتلا به بیماری‌های عصبی مثل ام‌اس گاها دچار مشکلات گوارشی خاصی شوند، به ویژه دردهای عصبی ناحیه شکم و لگن، اختلال در حس پر یا خالی بودن روده، اسپاسم عضلات شکم یا روده، و در برخی موارد یبوست عصبی.
گاباپنتین در این بیماران ممکن است با کاهش دردهای نوروپاتیک یا کنترل اسپاسم‌های عضلانی، باعث کاهش حس ناراحتی شکمی و لگنی شود. اما باید تأکید کرد که گاباپنتین مستقیماً بر حرکات طبیعی روده یا تخلیه‌ی آن اثر نمی‌گذارد و صرفاً ممکن است علائم ثانویه‌ای را که به دلیل آسیب عصبی ایجاد شده‌اند، بهبود ببخشد.
4. گاباپنتین و عوارض گوارشی احتمالی
در کنار فواید احتمالی، گاباپنتین می‌تواند در برخی افراد عوارض گوارشی نیز ایجاد کند، از جمله:
• یبوست
• تهوع، اسهال یا نفخ خفیف
بنابراین، تجویز این دارو باید با توجه به شرایط فردی بیمار، منشأ درد و نوع مشکل گوارشی صورت بگیرد و مصرف خود سرانه‌ی آن توصیه نمی‌شود.
در آخر شواهد علمی اولیه مثبت‌اند، اما برای تأیید قطعی اثرات آن در بیماری‌های گوارشی به مطالعات گسترده‌تری نیاز هست.
منبع
